Perkoz dwuczuby Podiceps cristatus
Jest to perkoz o wydłużonej, szczupłej sylwetce ciała i długiej smukłej szyi. Głowa o kształcie wydłużonym zakończona długim ostrym dziobem. Ptaki wiosną w szacie godowej posiadają charakterystyczną "kryzę", czyli pęk piór na styku głowy i szyi, która może zostać nastroszona podczas zachowań godowych. Nogi przystosowane są do pływania i nurkowania. Są one silnie spłaszczone, zakończone płetwami i osadzone daleko z tyłu tułowia. Tył szyi, grzbiet i skrzydła perkoza dwuczubego są w odcieniach brązu i czerni. Brzuch, pierś i szyja białe. Głowa biała przechodząca w rdzawo - brązową barwę. Na głowie znajduje się ciemna czapeczka zakończona dłuższym pękiem piór - "czubami". U tego gatunku brak jest dymorfizmu płciowego, co oznacza że samiec i samica wyglądają identycznie. Ptaki w szacie spoczynkowej, czyli jesienią i zimą, maja kolory bardziej stonowane i bledsze, zaś kryza w tym okresie nie występuje. Ptaki w szacie młodocianej posiadają na głowie i szyi podłużne, czarne paski.
Perkoz dwuczuby występuje w całej Europie, za wyjątkiem północnych krańców kontynentu. W Polsce jest to gatunek umiarkowanie rozpowszechniony, nieliczny, a jego polska populacja lęgowa szacowana jest na około 15 - 25 tysięcy par. Na Mazurach jest to gatunek średnio liczny. Występuje na większych zbiornikach wodnych, przede wszystkim na jeziorach, rzadziej na stawach rybnych. Gatunek ten możemy spotkać na większości mazurskich jezior. Często na jednym, niewielkim jeziorze może gniazdować od kilu do kilkudziesięciu par.
Perkoz ten przylatuje na Mazury wiosną (marzec - kwiecień) po odmarznięciu jezior i pozostaje do zamarznięcia tafli wody, choć większość osobników odlatuje od nas z początkiem października. Największe zaobserwowane stado tych ptaków na jeziorze Olecko Wielkie to 80 osobników. Zimuje głównie nad morzem lub na jeziorach przede wszystkim w zachodniej Europie, choć zdarza się, że niektóre pojedyncze osobniki pozostają na Mazurach na całą zimę.
Perkoz dwuczuby jest to gatunek o dziennym trybie życia, związany ze środowiskiem wodnym. Jego daleko osadzone nogi uniemożliwiają mu swobodne poruszanie się po lądzie. Ptaki migrują głównie nocą, rzadko można obserwować je w locie. Wiosną po przylocie dorosłe osobniki zajmują terytoria i odbywają charakterystyczne tańce godowe, które przypominają "taniec pingwinów". Dwa osobniki podpływają do siebie unosząc się ku sobie, jednocześnie trzęsąc głowami i wydając charakterystyczne i donośne okrzyki "krrrra - ahrr". Ptaki te są silnie terytorialne, choć nierzadko zdarzają się kolonie lęgowe, czyli skupisko gniazd na niewielkim obszarze. Kolonia taka występuje m.in. przy wypływie rzeki Lega z Jeziora Olecko Wielkie.
Gatunek ten buduje gniazda na wodzie. Są to pływające platformy zbudowane z roślinności zlokalizowane pod osłoną trzcin lub roślinności szuwarowej. W gnieździe samica składa od 3 do 6 jaj i wysiaduje je przez około 25 dni. Samiec rzadko zmienia samicę, raczej pełni straż w okolicach gniazda. Para ptaków wodząca młode przemieszcza się po całym zbiorniku; w okresie tym terytorializm się zaciera. Pożywienie tego gatunku stanowią drobne ryby długości około 4 - 7 centymetrów. Za pokarmem nurkuje na otwartej tafli wody, nierzadko spędzając pod wodą dłuższy czas.
Gatunki podobne: perkoz rdzawoszyi Podiceps grisegena, nur czarnoszyi Gavia arctica, nur rdzawoszyi Gavia stellata.
Skrzydła długie i proste. Lot prostoliniowy z płytkimi, energetycznymi uderzeniami skrzydeł. Samiec w szacie godowej jest kontrastowo ubarwiony. Szyja, brzuch i pierś białe, wiosną w odcieniu łososiowym. Skrzydła w większości czarne z dużym białym polem na przedramieniu. Grzbiet przeważająco czarny. Głowa w kolorze czarnym, połyskująca na zielono. Samica w przeważającym stopniu jest w odcieniach szarości. Pierś i brzuch jaśniejsze, na skrzydle posiada duże, białe lusterko. Głowa brązowa z białym podbródkiem. Na głowie charakterystyczny czub, który w zależności od nastroju może być opuszczony lub nastroszony. Upierzenie samca w szacie spoczynkowej, czyli latem, jest bardzo podobne do samicy.
Gatunek ten zamieszkuje środkową i północną część Europy. W Polsce występuje głównie na północy i zachodzie. W Polsce jego liczebność szacowana jest na około 1 500 - 2 000 par. Występuje lokalnie, bardzo nielicznie. Na Mazurach zasiedla zarówno wody stojące jak i płynące, gdzie jest gatunkiem również nielicznym. Preferuje zbiorniki zdecydowanie większe i głębsze niż np. gągoł. Na Mazurach gatunek ten jest obecny przez cały rok, zimą ograniczając swoją obecność do niezamarzniętych zbiorników i rzek. Jesienny szczyt przelotu tego gatunku przypada na przełom listopada i grudnia. W okresie tym często obserwuje się stada nurogęsi liczące nawet kilkaset osobników. Jego zimowiska znajdują się w zachodniej i południowej Europie oraz na morzach.
Nurogęś to gatunek silnie związany ze środowiskiem wodnym. Doskonale nurkuje w poszukiwaniu pożywienia, które stanowią głównie niewielkie ryby oraz w mniejszej ilości bezkręgowce. W okresie migracji stada często podczas żerowania współpracują ze sobą naganiając sobie wzajemnie ofiary. Samica składa jaja w obszernej dziupli drzewa lub rzadziej na ziemi pod osłona np. wykrotu drzewa. Chętnie zasiedla również specjalne budki lęgowe. Jaja są w kolorze kremowobiałym, zaś pełne zniesienie składa się z 7 - 14 jaj. Młode nurogęsi są zagniazdownikami i opuszczają gniazdo niedługo po wykluciu. Młode wychowuje tylko samica. Samica wodząca młode jest skryta i trudna do zauważenia.
W ostatnich latach w niektórych miejscach dochodzi do synantropizacji tego gatunku. Przykładowo w Bydgoszczy rodziny nurogęsi zatraciły lęk przed człowiekiem i wykorzystują pokarm dostarczany przez ludzi. Na Mazurach takie sytuacje nie zostały jeszcze potwierdzone.
Gatunki podobne: szlachar Mergus serrator. Samiec nurogęsi ma podobne ubarwienie do samców gągoła Bucephala clangula i czernicy Aythya fuligula, lecz znacząco różni się sylwetką.
Autor fotografii: Szymon Czernek.